به گزارش خبرنگار مهر، بیست و دومین همایش بزرگداشت ملاصدرا با عنوان فلسفه، پرستش و نیایش در مجتمع فرهنگی آدینه برگزار شد. حسین کلباسی اشتری استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی در این مراسم درباره موضوع عقل پرستنده در حکمت الهی سخنرانی کرد.
تفاوت عقل ملاصدرا و سهروردی با عقل دکارت وکانت
وی گفت: هیچ واژه ای به اندازه واژه عقل از آفت اشتراک لفظ مصون نمانده، آنهایی که با تاریخ فلسفه آشنا هستند می دانند که در سنت های غربی واژه عقل معانی گوناگونی پیدا کرده، عقل افلاطونی با عقل ارسطویی با عقل دکارتی و کانتی فقط در لفظ مشترک هستند وگرنه در معنی و دلالت با هم متفاوت هستند. عقل افلاطونی، عقل وجود و عقل کانتی و دکارتی، عقل فاعل شناسا یا سوژه است. در صورت های اخیر این عقل خودمختار با قدرت، صورت مستقیم دارد و برای افزایش توانایی بشر تعریف شده است.
وی افزود: در یکی از تعریف های معروف کانت برای عقل آمده است عقل تنها قوه ای است که قدرت نقد خودش را دارد. در باب اینکه عقل چه نسبتی با دین دارد، باید گفت کوشش چنین عقلی این است که دین را به استنتاق در بیاورد و دین باید در برابر این عقل خودبنیاد جواب پس بدهد. عقل فارابی، ابن سینا و سهروردی با عقل کانت و دکارت تشابه خیلی کمی دارند، چون این عقل به مبداء و منشاء خودش توجه تام دارد.
این استاد فلسفه اضافه کرد: در سنت افلاطونی عقل از واحد صادر شده و هیچ گاه از این التفاط غافل نمی شود و انعکاس مبداء را در خودش دارد. چنین عقلی با عقل خودآئین عصر موجود قابل مقایسه نیست. ماجرای جدایی عقل و وحی مثل جدایی روح و بدن دکارت نیست. در فلسفه دکارت وقتی روح و بدن از هم جدا شوند به هم باز نمی گردند. عقل در سنت دینی کاملا متفاوت با رویکرد آن در دوره اخیر است.
کلباسی در پایان تصریح کرد: در کتاب عقل و جهل مرحوم کلینی، از اوصاف عقل بسیار گفته شده که بسیار شگفت انگیز است. نکته مهم اینکه در کارهای تطبیقی و مقایسه ای که درباره عقل می‌شود اگر توجه به مبادی آن نداشته باشیم قیاس مع الفارق است. به این معنا که طور ممکن است عقل هگلی با عقل صدرایی مشابهت داشته باشند. این دو عقل در مبادی و مصادر نمی توانند مشابهت داشته باشند.
منبع: خبرگزاری مهر
